भारतात क्रिकेट कोण चालवतं? असा प्रश्न उपस्थित केल्यानंतर सध्या तरी ते तुमचे वडील कोण आहेत यावर अवलंबून आहे. विविध राज्यातील क्रिकेट असोसिएशनमध्ये घराणेशाही असल्याचे पाहायला मिळत आहे. केंद्रीय नागरी विमान वाहतूक मंत्री ज्योतिरादित्य शिंदे यांचा मुलगा महाआर्यमन शिंदे यांची या महिन्याच्या सुरुवातीला ग्वाल्हेर डिव्हिजन क्रिकेट असोसिएशनच्या उपाध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली आहे. सध्याच्या राजकारणात घराणेशाहीवरुन टीका होत असताना आणि क्रिकेटचे मैदान पूर्वीपेक्षा अधिक समतल दिसत असताना, या निर्णयान क्वचितच भुवया उंचावल्या आहेत.
आज बीसीसीआयच्या ३८ पूर्ण सदस्यांपैकी एक तृतीयांश सदस्यांमध्ये, माजी अधिकारी आणि शक्तिशाली राजकारण्यांचे पुत्र किंवा नातेवाईक यांचा समावेश आहे. त्यामुळे भारतीय क्रिकेट बोर्डाच्या जुन्या परंपरेनुसार हे खरे होत आहे. जुन्या परंपरेनुसार मुले क्रिकेट प्रशासनात त्यांच्या प्रभावशाली वडिलांच्या पावलावर पाऊल ठेवताना पाहायला मिळत आहेत. याबाबत बीसीसीआयच्या एका दिग्गज अधिकाऱ्याने नाव न सांगण्याच्या अटीवर सांगितले की, “कुटुंबाद्वारे शासित असलेल्या इतक्या संघटना कधीच नव्हत्या.
सुप्रीम कोर्टाने नेमलेल्या आरएम लोढा समितीनेही याबाबत टीका केलेली असतानाही असे निर्णय घेण्यात आलेले आहे. २०१६ मध्ये बीसीसीआयच्या नवीन घटनेची रचना करताना, त्यात अधोरेखित केले होते की, “काही राज्यांमध्ये सर्व सदस्य काही कुटुंबातील किंवा एकाच कुटुंबातील आहेत, ज्यामुळे क्रिकेटवरील नियंत्रण काही लोकांच्या हातात आहे.” यात प्रशासकांसाठी वयाची मर्यादा, ७० वर्षे आणि सहा वर्षांच्या कालावधीनंतर तीन वर्षांसाठी शिथिल ठेवण्यात आली आहे. त्यामुळे हे पद वडिलांनाकडून त्यांच्या मुलांकडे सोपवण्याचा थेट मार्गच तयार केला आहे.
उदाहरणार्थ:
* जय शाह : बीसीसीआय सचिव, माजी गुजरात क्रिकेट असोसिएशन सह-सचिव; वडील : अमित शहा, माजी गुजरात क्रिकेट असोसिएशन अध्यक्ष आणि केंद्रीय गृहमंत्री.
* अरुण धुमाळ : बीसीसीआय कोषाध्यक्ष; भाऊ : अनुराग ठाकूर, माजी बीसीसीआय अध्यक्ष आणि केंद्रीय माहिती आणि प्रसारण मंत्रालय आणि युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्री.
* महाआर्यमन शिंदे : ग्वाल्हेर डिव्हिजन क्रिकेट असोसिएशन (जीडीसीए) उपाध्यक्ष; वडील : ज्योतिरादित्य शिंदे, माजी अध्यक्ष, एमपी क्रिकेट असोसिएशन, चंबळ डिव्हिजन क्रिकेट असोसिएशन अध्यक्ष.
* धनराज नाथवानी : गुजरात क्रिकेट असोसिएशन (जीसीए) उपाध्यक्ष; वडील : परिमल नाथवानी, माजी जीसीए उपाध्यक्ष.
* प्रणव अमीन : बडोदा क्रिकेट असोसिएशन (बीसीए) अध्यक्ष; वडील : चिरायू अमीन, माजी बीसीए अध्यक्ष आणि माजी अंतरिम आयपीएल अध्यक्ष
* जयदेव शहा : सौराष्ट्र क्रिकेट असोसिएशन (एससीए) अध्यक्ष; वडील : निरंजन शाह, माजी एससीए आणि बीसीसीआय सचिव.
* अविशेक दालमिया : क्रिकेट असोसिएशन ऑफ बंगाल (सीएबी) चे अध्यक्ष; वडील : स्वर्गीय जगमोहन दालमिया, माजी सीएबी, बीसीसीआय, आयसीसी अध्यक्ष.
* सौरव गांगुली : बीसीसीआय अध्यक्ष; भाऊ स्नेहशिष गांगुली बंगाल क्रिकेट असोसिएशनचे मानद सचिव; काका देबाशिष गांगुली खजिनदार. बीसीसीआयमध्ये पदोन्नती होण्यापूर्वी गांगुलीने सीएबी मध्ये सचिव आणि अध्यक्षपदे भूषवली होती.
* रोहन जेटली : दिल्ली आणि जिल्हा क्रिकेट असोसिएशनचे अध्यक्ष; वडील : स्वर्गीय अरुण जेटली, माजी डीडीसीए अध्यक्ष, आयपीएल गव्हर्निंग कौन्सिल सदस्य.
* अद्वैत मनोहर : विदर्भ क्रिकेट असोसिएशन (वीसीए) अध्यक्ष; वडील : शशांक मनोहर, माजी वीसीए, बीसीसीआय, आयसीसी अध्यक्ष.
* संजय बेहरा : ओडिशा क्रिकेट असोसिएशन (ओसीए) सचिव; वडील : आशीर्बाद बेहरा, माजी ओसीए सचिव.
* माहीम वर्मा : क्रिकेट असोसिएशन ऑफ उत्तराखंड (सीएयू) सचिव; वडील : पीसी वर्मा, माजी सीएयू सचिव.
* निधीपती सिंघानिया, जेके ग्रुप: यूपी क्रिकेट असोसिएशन (यूपीसीए) अध्यक्ष; काका : दिवंगत यदुपती सिंघानिया, यूपीसीएचे माजी अध्यक्ष.
* विपुल फडके : गोवा क्रिकेट असोसिएशन (जीसीए) सचिव; वडील : विनोद फडके, माजी जीसीए सचिव.
* केचांगुली रिओ : नागालँड क्रिकेट असोसिएशन (एनसीए) अध्यक्ष; वडील : नेफियू रिओ, माजी एनसीए अध्यक्ष आणि नागालँडचे मुख्यमंत्री.
* अजित लेले: बडोदा क्रिकेट असोसिएशन (बीसीए) सचिव; वडील: स्वर्गीय जयवंत लेले, माजी बीसीए आणि बीसीसीआय सचिव
कागदावरील नियमांनुसार, या पदांसाठी निवडणुकीद्वारे निर्णय घेण्यात येतो. पण ते फक्त कागदावरच आहे. व्यवहारात, पुढच्या पिढीकडे सत्तेचे हस्तांतरण सुरळीत होते कारण अनुभवी प्रशासकांनी (त्यांच्या वडिलांनी) त्यांच्याभोवती योग्य असे वातावरण तयार केले आहे.
वर्षानुवर्षे, त्यांनी त्यांच्या क्रिकेट असोसिएशनमधील सर्व महत्त्वाच्या नियुक्त्यांवर निर्णय घेतला जेणेकरून ते जिल्हा, क्लब किंवा वैयक्तिक सदस्यांमधील मतदारांवर प्रभाव टाकतील. “बहुतेक क्रिकेट असोसिएशन खाजगी क्लबप्रमाणे चालवल्या जात होत्या. त्यामुळे कोणत्याही बाहेरील व्यक्तीला आत जाणे कठीण होते,” असे बीसीसीआयचे अनुभवी अधिकारी म्हणतात.
जेव्हा शक्तिशाली राजकारण्यांची मुले आणि नातेवाईक निवडणुकीच्या रिंगणात उतरतात, तेव्हा कधीकधी जुन्या घराणेशाहीला मार्ग काढून द्यावा लागला. उदाहरणार्थ, राजस्थानचे काँग्रेसचे मुख्यमंत्री अशोक गेहलोत यांचा मुलगा वैभव गेहलोत हे राज्यातील क्रिकेटचे प्रभारी आहेत.
मध्य प्रदेशात, क्रिकेट व्यवस्थापनात घराणेशाही आणि राजकीय सत्ता समांतर चालते. ग्वाल्हेर विभागाचे अध्यक्ष प्रशांत मेहता यांच्या मते, महाआर्यमन यांच्या नियुक्तीला ज्योतिरादित्य यांची संमती होती.
“सभा अध्यक्षाची निवड करते आणि अध्यक्षांना व्यवस्थापकीय समिती नियुक्त करण्याचा अधिकार असतो. ज्योतिरादित्य शिंदे यांची अध्यक्षपदी (ग्वाल्हेर) निवड झाली पण त्यांनी नकार दिला आणि नंतर त्यांनी ते (पद) मला दिले. त्यानंतर त्यांनी महाआर्यमन यांना उपाध्यक्ष म्हणून व्यवस्थापकीय समिती बनवली. ज्योतिरादित्य हे ग्वाल्हेर विभागाचे संरक्षक आणि चंबळ विभागाचे अध्यक्ष आहेत,” असे मेहता यांनी इंडियन एक्सप्रेसला सांगितले.
दरम्यान, बीसीसीआयचे सचिव होण्यापूर्वी जय शाह गुजरात क्रिकेट असोसिएशनचे सहसचिव होते. त्यांचे वडील अमित शाह जीसीएचे अध्यक्ष होते. सौराष्ट्र क्रिकेट असोसिएशनचे माजी रणजी कर्णधार जयदेव शाह अध्यक्ष आहेत. त्यांचे वडील निरंजन शाह चार दशके एससीए सचिव होते आणि बीसीसीआयमध्ये तेच पद सांभाळत होते.
निरंजन शहा यांच्याशी संपर्क साधला असता, त्यांनी याबाबत बचावात्मक पवित्रा घेतला. “निवडणुकीला उभे राहण्यापासून कोण रोखू शकेल? एखादी व्यक्ती सक्षम प्रशासक असेल आणि त्याला खेळाबद्दल प्रेम असेल तर ती व्यक्ती एखाद्या माजी अधिकाऱ्याशी संबंधित असेल तर काही फरक पडतो का? लोढा समितीच्या नियमांमुळे मी निवृत्त झालो आहे. पण वर्षानुवर्षे उभारलेली संस्था चुकीच्या हातात जाऊ नये. माझा मुलगा फर्स्ट क्लास क्रिकेटर आहे, त्याची स्वतःची ओळख आहे आणि त्याला क्रिकेटचा प्रचार करायचा आहे,” असे निरंजन शाह म्हणाले.
0 टिप्पण्या